Share This Article
Bir hayalet dolaşıyor aramızda, HPV’nin hayaleti… Tıp literatüründeki ismi ise Human Papillomavirus. Bir kısmımızın kendi öyküsü başladığında haberdar olduğu, bir kısmımızın sosyal medyada gözüne çarpınca öğrendiği, bir kısmımızın ise hiç bilgi sahibi olmadığı HPV, cinsel hayatı başlamış her 10 kişiden 8’inde pozitif olduğu kabul edilen bir virüs. Özellikle kadınlarda rahim ağzı kanseri ile yakın ilişkisi olmasıyla ün yapan HPV, aslında kadın erkek fark etmeksizin her yetişkini ilgilendiren bir halk sağlığı sorunu.
Bulaş yolu itibarıyla üzerine konuşulmamaya ant içilen HPV, hakkında yeterince bilgi sahibi olmadığımız, doğru ve güncel bilgileri rahatlıkla konuşamadığımız için pozitif tanısı alan kadınların hayatında büyük bir duygusal tahribata neden oluyor. Hâlbuki HPV aşısıyla korunabildiğimiz, tarama programları sayesinde kansere neden olmadan kurtulabileceğimiz ve belki de bu kadar korkulmaması gereken bir virüs! 4 Mart HPV Farkındalık Günü’nü çıkış noktası kabul ederek, HPV’ye dair kapsamlı bilgi sahibi olabileceğimiz bir dosya haber hazırlamaya karar verdik.
HPV’yi virüsü tanıma, kanserle ilişkisini anlama, aşısını öğrenme ve HPV’yle tanışmış kadınların duygusal süreçlerini anlattıkları hikâyelerini dinlemek olmak üzere dört bölümde ele alacağız. HPV sağlık açısından kontrol edilebilir ve önlenebilir süreçlerin başlangıcı olsa da duygusal ve psikolojik olarak çok zorlu süreçlerle özdeşleştiriliyor. Amacımız HPV’yi öğrenmek, fark etmek, HPV’nin mitlerini çürütmek ve pozitif olan kadın ya da erkeklerin toplumsal yükünü hafifletmek…
HPV dosyamızın ilk bölümünde virüse dair bilinmeyenleri ve en önemlisi doğru bilinen yanlışları Jinekolog Doktor Irmak Saraç ile konuştuk.
Jinekolog Doktor Irmak Saraç
Irmak Saraç ile yaptığımız sohbete geçmeden önce kendisine HPV’yi toplumsal tabulardan arındırdığı, hekim olarak tavrını ayrıştırıcı ve dışlayıcı değil, kapsayıcı taraftan sürdürdüğü, HPV’yi sadece bir halk sağlığı sorunu olarak ele aldığı için teşekkür etmek istiyorum.
Bir kadın olarak ve daha da önemlisi hayatımın bir döneminde HPV ve HPV’ye bağlı rahim ağzı kanseri öncüsü lezyonlara maruz kalmış biri olarak bu tutuma ne kadar ihtiyacımız olduğunu anlatamam! Bir teşekkür de bıkmadan yorulmadan sorduğum gerekli gereksiz her soruya cevap verdiği için… Şimdi gelin HPV’yi yakından tanıyalım!
‘Bugüne kadar kanserle ilişkilendirilen 14 HPV türü gösterildi’
HPV nedir? Nasıl bulaşır?
HPV bir virüs, bir DNA virüsü. Virüsler hücre içinde yaşayan canlılardır. HPV’nin yaklaşık 200 kadar türü var ve bunlardan 40 tanesi genital bölgeyle ilişkili. Genital bölgeyle ilişkili olan HPV ile elimizde ya da vücudumuzda siğil çıkmasına neden olan HPV aynı aileden geliyor. Bizim bahsedeceğimiz HPV, genital bölgeyle ilişkilendirilen HPV’ler. Genital bölgeyle ilişkili olanlar cinsel yolla aktarılıyor ama sıvılarla aktarılmıyor. Ciltten cilde ya da mukozadan mukozaya sürtünmeyle aktarılıyor.
Havludan, havuzdan, duş başlığından, tuvaletten bulaşabilir mi? Cinsel ilişki yaşanmasa ancak oral seks ve sürtünme yaşansa yine de HPV bulaşır mı?
Virüsler hücre içinde yaşayan canlılar olduğu için birinin havlusunu kullanmakla, bir yere oturmakla, havuzdan, tuvaletten bulaşmaz. Oral seksle bulaşabilir çünkü orada mukozadan mukozaya temas söz konusu. Lezbiyenlerde eşzamanlı olarak seks oyuncaklarının ortak kullanımı varken bulaş olabileceğinden şüpheleniyor dolayısıyla böyle durumlarda kondom kullanmak önemli oluyor.
HPV’nin her türü aynı riskleri mi barındırır? Tehlikeli, tehlikesiz, daha çok tehlikeli diye ayırabilir miyiz? Hangi türün pozitif geldiği önemli mi?
Genital bölgeyle ilişkili HPV tiplerini iki grupta inceleyebiliriz: Düşük riskli ve yüksek riskli olarak. Düşük riskli HPV tipleri siğillerle ilişkilendirilen HPV tipleridir ve bunların en sık görüleni Tip 6 ve Tip 11’dir. Kanserle ilişkilendirilen bugüne kadar 14 tane HPV türü gösterilmiş. Bunların en risklileri yani kanserlerin yüzde 70’inden sorumlu olanlar ise Tip 16 ve Tip 18.
Siğil çıkaran HPV türleri kansere neden olur mu?
Siğil çıkmasına neden olan Tip 6 ve Tip 11 düşük risk grubundaki HPV’ler. Kansere neden olan HPV tipleri yüksek risk grubundaki HPV’ler.
Bulaşmaması için yapılabilecek bir şey var mı? Prezervatif tamamen korur mu?
Son çıktıyı rahim ağzı kanseri olarak düşünürsek bu hastalıktan korunmanın birincil yolu HPV’ye karşı aşılanmak. Aşıyı ne kadar erken yaşta yaparsak koruyuculuğu o kadar yüksek oluyor. 9 yaşından itibaren yapılabilen bir aşı bu. Önemli olan okul çağı aşılarında bu aşının tamamlanması.
‘Hedefimiz HPV olmamak değil, kanser olmamak’
Ülkemizde bu aşıyı genellikle 26 yaşın üzerinde ve daha çok çalışan kadınlar yaptırmayı düşünüyorlar. Özellikle söylemek istediğim bir şey var, kaç yaşında aşıyı yaptırırsak yaptıralım tarama programlarından çıkılmıyor. Kanser tarama programlarına girme yaşı değişmiyor. Tekrar söylüyorum, hedefimiz HPV olmamak değil, rahim ağzı kanseri olmamak. Düzenli tarama programlarına giren birinin rahim ağzı kanseri olması çok zor.
Rahim ağzı kanserinden korunmanın ikincil yolu ise tarama testleri. 3 yılda bir Smear testi ile tarama yapılabilir. Ya da 5 yılda bir HPV testiyle tarama yapılabilir. Tarama amacıyla kullanılan HPV testlerinin Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) onayı olan testler olması önemli. Bazen HPV tiplemesi yapılırken düşük risklere de tarama yapılıyor. Onların pozitifliğinin hiçbir anlamı yok bizim açımızdan. Sadece kanserle ilişkilendirilen tiplere bakılması yeterli. Tarama negatif gelirse de 5 yılda bir test vermek yeterli. Bizim ülkemizde Ulusal Rahim Ağzı Kanseri Tarama Programı var. 30 yaş ile 65 yaş arası kadınlara HPV taraması aile hekimliklerinde ücretsiz olarak yapılıyor.
HPV virüsünün ne zaman geldiğini ve kimden geldiğini bilmek mümkün değil.
Bizde ne kadar süredir pozitif olduğunu bilebilmemiz de mümkün değil. Süreleri hep tespit ettiğimiz andan itibaren başlatıyoruz. Çok yaygın ve çok hızlı bulaşan bir virüs. Kondom da yüzde yüz koruma sağlamıyor. Çünkü sürtünmeyle, cildin cilde temasıyla bulaşıyor. Kondom da belli bir alanı kapladığı için yüzde yüz korumuyor. Ama yine de yüzde 70’lere varan koruma oranları olduğu için ve diğer cinsel yolla aktarılan enfeksiyonlardan da koruduğu için kullanılması öneriliyor.
Sünnet HPV’den korur mu?
Sünnetin HPV’den koruduğuna dair bazı çalışmalar var.
HPV bulaşının yaş grubuna göre etkisi değişir mi? Bulaşın en sık görüldüğü yaşlar genç ya da ileri yaşlar gibi bir ayrım yapılabilir mi? Hangi yaş grubunda HPV bulaşı daha sık görülür?
Çok hızlı bulaşan ve çok yaygın bir virüs olduğu için kişiler cinsel olarak aktif hale gelince hızlıca pozitifleşiyorlar. Tüm cinsel yolla aktarılan enfeksiyonlar için 26 yaş altı olmak bir risk grubunda olmak demektir. 20’li yaşlarda HPV pozitifliğini daha çok görüyoruz.
HPV’den tamamen kurtulmak mümkün!
HPV’yi vücuttan tamamen atmak mümkün mü? Ne kadar sürede iyileşir ve iyileşmezse ne olur? Kansere dönmesi ne kadar sürer?
HPV, vücuda girdikten sonra ortalama 2 yıl içinde kanserle ilişkilendirilen 14 tipten biri olsa bile yüzde 90’ı vücuttan atılıyor.
Bazıları hiçbir şey yapmadan gelip gidiyor, bazıları hücre değişikliklerine neden oluyor. Kalan yüzde 10’u kansere kadar ilerleyebilir. Hedefimiz her zaman kalan yüzde 10’u yakalamak.
Bağışıklık sistemi normal çalışan birinde HPV virüsünün vücuda girmesinden kansere kadar geçen süre neredeyse 15-20 yılı bulabiliyor. Düzenli aralıklarla rahim ağzı kanseri taraması yaptıran biri kolay kolay HPV’ye bağlı kansere yakalanmaz. DSÖ, “bir kadın hayatı boyunca bir kez bile Smear testi yaptırsa rahim ağzı kanserinden ölme ihtimali kat be kat düşüyor,” diyor.
HPV’nin her türü aynı sürede mi iyileşir? Tip 16’nın iyileşmesi daha uzun sürebilir mi?
Ortalama 2 yıl olarak verilen süre tüm tipler için geçerli. HPV 16’nın farkı kanserlerle ilişkilendirme durumu var ama sonuçta takipte kaldığın sürece HPV 16 bile olsan kanser olacaksın demek değil.
HPV virüsünü atlatmak vücutta bağışıklık yaratır mı? Bir kere HPV kapsam ve iyileşsem yine kapabilir miyim?
HPV’nin vücutta bağışıklık geliştirdiği gösterilmiş ancak bir tipe karşı gelişmiş bağışıklık diğer tipe karşı koruyucu olacak demek değil bu. Dolayısıyla korunmaya ve taramalara devam etmek önemli.
HPV nasıl iyileşir? HPV’ye iyi gelen ilaçlar var mı?
Düşük riskli tiplerin neden olduğu siğiller çıktığında hiçbir şey yapmadan bekleyebiliriz, siğiller kendiliğinden geçebilir. Eğer görüntü olarak çok rahatsız ediyorsa yakılabilir, dondurulabilir ya da çıkarılabilir bu siğiller. Her zaman tekrar etme potansiyelleri vardır. Özellikle ilk bir yıl içinde. Siğillerin çok fazla çoğaldıkları dönemde biraz daha beklenebilir.
Yine siğiller için birtakım ilaç tedavileri uygulanabilir. O siğili yakacak ilaçlar olduğu gibi lokal bağışıklığı güçlendirerek, oradaki bağışıklık hücrelerinin savaşını artırarak siğili yok eden ilaçlar da olabilir.
Eğer Smear testinde rahim ağzında hücre değişikliği saptarsak o zaman hücresel değişikliğin şiddetine göre tedavi uyguluyoruz. Önemli olan taramaları yaptırmak ki kanser olmayalım.
HPV’nin iyileşmesinde işe yarayan bir beslenme listesi var mı? Sağlıklı beslenmek, düzenli spor yapmak ve bağışıklık güçlendirici ilaçlar kullanmak HPV’den kurtulmada işe yarar mı?
Düzenli beslenmek, iyi uyumak, aktif bir hayat sürdürmek, sigara içmemek ve içiliyorsa bırakmak destekleyici olarak düşünülebilir.
AHCC ya da Deflagyn Jel gibi sigorta sistemlerinin karşılamadığı ve çok da pahalı olduğu bilinen ilaçlar HPV tedavisinde işe yarar mı?
Bugüne kadar özellikle rahim ağzında hücresel değişiklik çıkan kişilere önerilen, birtakım bağışıklık sistemini etkileyen ilaçlar var fakat bu ilaçlarla ilgili henüz klasik kitaplara girecek bir yayın çıkmadı. İlaç firmaları faydalı olduğunu söylüyor. Ancak faydalı olduğunu söyleyen yayınlar kadar bir işe yaramadığını söyleyen yayınlar da var. Daha çok veriye ihtiyacımız var.
Erkeklerde ve kadınlarda HPV’yi vücuttan atma hızı değişir mi? Hangisi daha kolay atar?
Erkeklerde ve kadınlarda, HPV’yi vücuttan atmakla ilgili cinsiyete bağlı süre farkı bulunmuyor. Erkeklerde de ortalama 2 yılda atılıyor. Bu sürenin bu kadar uzun olmasının sebebi HPV’nin grip gibi kana karışıp tüm bağışıklık sistemini uyarmayan bir virüs olması. Dokuda kalıyor ve dokudaki bağışıklık sistemini uyarıyor. Erkeklerde de kadınlarda da vücuttan atılma süresi aynı. Bunu etkileyecek tek şey bağışıklık sistemini baskılayan durumlar olması ya da bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanılması olabilir.
Bir kişinin AIDS olması, bir nakil hastası olması ve nakil sonrası ilaçlar kullanması ya da yüksek dozda kortizon kullanması bağışıklık sisteminin baskılandığı anlamına gelir. Bu tip durumlarda bağışıklık sistemi baskılanacağı için HPV’nin kalıcı olma ya da herhangi bir üst aşamaya ilerleme süreleri kısalır.
HPV’nin belirtileri neler? HPV taşıyıp taşımadığımı nasıl anlarım? HPV ağrı ya da kanama yapar mı?
HPV eğer düşük riskli tipse genital bölgede gözle görülebilir siğil yapar. Rahim ağzında hücresel değişiklikler yapan ve daha çok kanserle ilişkilendirilen tiplerse erken aşamalarda çoğunlukla bir belirti vermez. İlerleyen aşamalarda her zaman olmamakla beraber özellikle ilişki sırasında kanamayla kendini gösterebilir. Bazen ara kanamalar da yapabilir ama daha nadir. Bunlar bende var o zaman kanser öncüsü lezyon da var diye panik yapmaya gerek yok.
Erkekler için HPV testi var mı?
Erkeklerle ilgili önerilen geçerli bir HPV taraması yok. Bunun altını çizmek istiyorum çünkü bazen penis sürüntüsünden HPV testi yapıldığını duyuyorum, bu önerilmiyor. Bir erkek HPV pozitifse ve belirtisi yoksa yapılacak bir şey yok demektir. Bazen erkeklerle beraber olan erkeklerde anüs kanseri açısından riskliyse anüsten Smear testi yapılabilir ama bu yüksek riskli gruplarda önerilen bir şey.
HPV pozitif biri cinsel ilişki yaşayabilir mi yoksa cinsel hayatı biter mi?
HPV pozitif olduktan sonra da kondom kullanarak cinselliğe devam edilebilir. Burada tekrar ediyorum, kondom diğer cinsel yolla aktarılan enfeksiyonlardan da koruduğu için önemli. Sürekli HPV testi yaptırmak gerekmiyor. Sonuçların normal gelmesi durumunda 5 yılda bir yapılması yeterli. Bu 5 yıl içerisinde de size HPV gelebilir, bunların yüzde 90’ı zaten gidecektir. Hedefimiz HPV negatif olarak yaşamak değil, rahim ağzı kanseri olmamak. HPV testi Smear testinden daha güvenilir bir test ve eğer o negatif geldiyse önümüzdeki 5 yıl içerisinde kanser olmayacağınız için 5 yıl sonra test yaptırılması yeterli.
HPV ve rahim ağzında oluşan kanser öncüsü lezyonların tedavisi nedir? Ne zaman ameliyat gerekir?
Kanser öncesi lezyonlardan hafif hücresel değişiklikler (CIN 1 ya da LSIL) görüldüyse sadece takip ediliyor çünkü genellikle yüzde 90’ı kendiliğinden iyileşiyor. Orta ve şiddetli hücresel değişiklikler (CIN 2, CIN 3 ya da HSIL) görüldüyse Leep dediğimiz bir yöntemle, rahim ağzından bir parça çıkartılarak tedavi ediliyor. Kanser öncesi lezyon saptandıysa sonrasında tarama sıklıklarının değişebileceği akılda tutulmalı.
‘HPV çocuk sahibi olmaya engel değil’
HPV gebelikte ilerler mi?
HPV ile ilgili tüm durumlar gerek siğil olsun gerek hücresel bozulmalar olsun gebelik sırasında ilerleyebilir. Yani siğil varsa artabilir, hücresel değişiklikler bir üst boyuta geçebilir. Bunun nedeni gebeliğin zaten bağışıklık baskılayıcı bir durum olmasıdır.
Gebelik bittikten sonra siğiller yüzde 100’e yakın geriliyor, hücresel değişiklikler de çoğunlukla normale dönüyor. Dolayısıyla bir kanserden şüphelenilmiyorsa hızlı müdahale etmek yerine gebeliğin bitmesini beklemek daha doğru olur.
HPV virüsü gebeliği engeller mi?
HPV’nin varlığı gebe kalmayı etkilemez. Başka birtakım cinsel yolla aktarılan hastalıkları taşıyor olmak, onlar tüplerde de hasar yaratacağı için sorun olabilir ama HPV gebeliği engellemez.
HPV pozitif olduğumu partnerimle paylaşmam gerekir mi?
HPV pozitif olduğunu partnerle paylaşıp paylaşmamak çok bireysel bir karar çünkü bu HIV gibi bir durum değil. Kişi HIV pozitifse ve bulaştırdıysa karşı tarafa bir tedavi uygulanması gerekiyor. HIV bulaşan kişi ilacı aldığı zaman AIDS olmuyor. Kendisi HIV pozitifse ve tedavi oluyorsa zaten belki de bulaşıcılık yükü hiç olmayacak bir pozisyona kadar düşebilir. Dolayısıyla bu da hukuki olarak tartışılıyor. Ama HPV böyle bir virüs değil. Bulaşın kimden kime olduğunu bilmenin mümkün olmadığı bir virüs.
HPV bulaşında bir kuluçka süresi var mı? HPV pozitif olduğunu öğrendiğimiz biriyle birlikte olduğumuzda ne zaman test yaptırmak gerekir?
HPV pozitifliğini neye göre söylüyoruz? Birlikte olunan kişi bir erkekse siğili mi var? Daha önce söylediğim gibi erkekte kabul edilmiş bir HPV taraması yok. Kadınsa siğil mi var, tarama testi mi pozitif? Her iki durumda da normal tarama sıklığını değiştirmek gerekmiyor. Çünkü tekrar ediyorum hedef kanser olmamak. Siğilse de sizde çıkmayabileceğini de akılda tutmak gerekiyor. Çok hızlı bulaşan bir virüs olduğu için özellikle korunmasız bir ilişki ise bulaştığı kabul edilebilir.
HPV pozitifim! Şimdi ne olacak?
HPV pozitif hastanın yaşayacağı süreçler sırasıyla nasıl ilerler?
Diyelim ki HPV testinizde yüksek riskli tiplerden bir tanesi çıktı. Böyle bir durumda size Smear testi önerilecektir. HPV 16 ve 18 varsa, yani kanserle en çok ilişkilendirilen bu iki tür varsa Smear testiniz normal olsa bile kolposkopi dediğimiz yani rahim ağzını mikroskobik olarak büyüterek baktığımız ve şüpheli alanlardan biyopsi aldığımız bir işlem önerilecektir.
16 ve 18 dışındaki tiplerden biri pozitifse ve Smear testi de normalse takibi yeterli oluyor. Bir yıl sonra Smear + HPV’yi tekrarlamak kaydıyla. Eğer Smear testinde hücresel değişiklikler varsa hangi tip pozitif olursa olsun tipine bakılmaksızın kolposkopi yapılabilir.
Orta ve yüksek şiddetli hücresel değişiklikleri olan kadınların tedavi sonrasında da bundan sonraki 25 yıl boyunca 3 yılda bir HPV+Smear ile takip edilmesi gerekir. Eğer hafif şiddetli hücresel bozulma tespit edildiyse Smear testi normale döndükten sonra 3 yılda bir Smear ya da 5 yılda bir HPV ile taramaya dönülebilir.
