Share This Article
Irmak Saraç‘la yaptığımız sohbet sayesinde yeterli bilgiye eriştiğimiz HPV’nin İlkkan Dünder ile gerçekleştirdiğimiz sohbetten sonra rahim ağzı kanseri ve diğer kanserlerle ilişkisini de artık biliyoruz. Dünyada her sene 850 bin kişinin HPV nedeniyle kansere yakalanmasını sadece aşıyla önleyebileceğimizi düşününce HPV’den korkmak daha da anlamsızlaşıyor değil mi?
Bu teoride doğru ancak pratikte maalesef bu kadar basit değil. Dünya Sağlık Örgütü tarafından bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilen rahim ağzı kanserini önlemek için açıklanan 2030 yılı hedeflerinden biri de kız çocuklarının yüzde 90’ının 15 yaşına kadar HPV aşısı yaptırması…
HPV’nin rahim ağzı kanseriyle ilişkisi olduğu tespit edildiğinden beri sürdürülen aşı çalışmaları sayesinde bugün -yine DSÖ verilerine göre – dünyada 6 tane HPV aşısı var. Son geliştirilen HPV aşısı Gardasil 9, HPV’nin riskli kabul edilen 9 türüne karşı koruma sağlıyor ancak Türkiye dahil olmak üzere pek çok ülkede sağlık sistemi tarafından karşılanmayan bu aşısının 3 doz fiyatı şu an 10 bin lirayı buluyor.
Türkiye’de HPV aşısının ücretsiz olması ve ulusal aşı takvimine alınması için pek çok derneğin kampanyası bulunuyor. Pembe İzler Kadın Kanserleri Derneği‘nin “Kızıma İyi Gelecek” kampanyası ve Önce Çocuklar ve Kadınlar Derneği‘nin de desteklediği, Eczacı Cem Kılınç’ın nöbet parasını bağışlayarak başlattığı “HPV Aşısı Ücretsiz Olsun” kampanyası bunların içinde en popüler olanlar… Ancak bu kampanyalar bir halk sağlığı sorunu olan HPV ile mücadelede yeterli değil.
https://www.instagram.com/p/Ciu44djItEb/Türk Tabipler Birliği’nin halk sağlığı genel müdürlüğüne yaptığı başvuruyla bir adım ileri taşınan HPV Aşısı Ücretsiz Olsun kampanyası 2022 yılında bakanlık tarafından ilk açıklamanın gelmesini sağladı.
Sağlık Bakanlığı’nın 2023 yılı bütçesinin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda soruları yanıtlayan Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 24 Kasım 2022’de, “HPV aşısının uygulanması konusunda bir çekincemiz asla yok ancak ülkemizin sosyal gerçekliklerinden kopuk kararlar alınmasının kimseye bir faydası yok. Yaptığımız planlamaya göre, yaş gruplarını ve medeni hal durumlarını dikkate alan bir plan hazırlığındayız. Belirlenen bir grupla aşılamaya başlayacağız ve kapsamını kademe kademe genişleteceğiz,” dedi. Ancak aradan geçen 15 aya rağmen HPV aşısının ücretsiz olmasıyla ilgili tek bir adım atılmadı.
Çocuk yaşta ulusal aşı takviminde yapılacak ücretsiz HPV aşısı ile Rahim Ağzı Kanserine ve her yıl buna bağlı 1250 kadın ölümüne son verebiliriz.
— HPV Aşısı Ücretsiz Olsun (@hpvasisihaktir) December 3, 2023
100'den fazla ülkede ücretsiz olan aşının 3 dozu ülkemizde 7800 TL
Sağlık bakanı söz verse de henüz söz yerine gelmedi, bu #hakmı ? pic.twitter.com/dik9oDqsVI
Bazı sağlık çalışanlarının aşı ile ilgili karalama kampanyası yürütürcesine yaptığı açıklamalar toplumun aşıyla ilgili zaten kısıtlı olan bilgisine gölge düşürürken aşıyı da daha yakından tanımamız gerektiğini düşündük ve ABD’nin Seattle kentinde bir biyoteknoloji şirketinde çalışan Virolog Semih Tareen ile HPV aşısıyla ilgili bilinmeyenleri ve en önemlisi doğru sanılan yanlışları konuştuk.
HPV aşısı nedir?
HPV aşısı, HPV’ye karşı koruyan bir aşıdır. Farklı markalar var: Cervarix ve Gardasil. 4 tip HPV’ye karşı koruma sağlayan aşı Gardasil 4, 9 tip HPV’ye karşı koruma sağlayan aşı işe Gardasil 9 olarak biliniyor.
HPV aşısı maya hücrelerinde yapılır. Maya hücreleri ve Rekombinant DNA teknolojisi kullanılarak virüslerin L1 isimli proteinine karşı bağışıklık sağlar. Bu proteinler bağışıklık hücrelerinde Rekombinant DNA teknolojisi kullanılarak üretilir ve sonra aşı olarak insanlara verilir.
‘Ben HPV aşısını 43 yaşında oldum’
HPV aşısı kaç doz uygulanır ve kaç yaşında olmak gerekir?
CDC tavsiyesine göre tüm kız ve erkek çocuklar 9 yaştan başlayarak aşıyı olabiliyor. Genelde 11-12 yaşlarında yapılıyor. Çocuklara 6 ay arayla 2 doz olarak yapılıyor. 15 yaş ve üstü yetişkinlere ise 0-2-6. ayları kapsayacak bir periyotla 3 doz olarak yapılıyor.
HPV aşısı bir yaş sınır olmamakla beraber genellikle 45 yaşına kadar tavsiye ediliyor. 45 yaştan sonra da insanlar dilerse aşı olabilir ama burada önemli olan hayat tarzınız oluyor. HPV cinsel yolla bulaşan bir virüs olduğu için çocuklara cinsel çağ başlamadan yapılması önemli ki virüs bulaşmasın. HPV’nin o türü bulaştıktan sonra aşı işe yaramıyor. Bu yüzden kapmadan aşıyı olmak daha faydalı.
Ben HPV aşısını 43 yaşında oldum. İleri yaşta da aşı olabilirsiniz ama klinik çalışmalar ileri yaş grubundaki insanlarda yapılmadı. Dolayısıyla ne kadar koruyor, ne kadar işe yarıyor bilmiyoruz.
Diyelim ki insanlar bir süreye kadar tek eşliydi ve eş değiştirme durumu oldu. O zaman bu aşıyı olmaları mantıklı. Kendileri hekimleriyle beraber buna karar verebilirler.
HPV aşısı hangi şartlarda uygulanır, HPV pozitifken HPV aşısı yapılabilir mi?
Tam koruma için cinsel çağ başlamadan olmak gerekiyor. HPV’nin 160 üzerinde türü var, çoğu kansere sebep olmaz. Bazıları kansere sebep olabiliyor ve Gardasil 4 ve Gardasil 9 aşıları en yaygın 4 ila 9 türe karşı koruma sağlıyor. HPV pozitifseniz hangi türün pozitif olduğu önemli. Eğer aşının içindeki türlerden biri pozitifse aşıyı olmak yine de mantıklı olabilir çünkü aşı sizdeki HPV’yi iyileştirmez ama size henüz bulaşmayan diğer türlere karşı koruyabilir.
HPV aşısı kanserle ilişkili bütün türlerden korur mu?
Gardasil 9 aşısı riskli 9 tipe karşı korur. En riskli HPV tipi olduğunu bildiğimiz 16 ve 18’e karşı Gardasil 4’ün de Gardasil 9’un da koruması var.
HPV aşısı sadece kadınlara mı yapılır erkeklere de HPV aşısı yapmak gerekir mi?
HPV aşısı hem kadınlara hem de erkeklere yapılmalı. Çünkü virüs cinsiyet ayırt etmiyor ve cinsel yolla bulaşıyor. Bu virüs kadınlarda rahim ağzı kanserine neden olabilir. Vulva kanserine, anal kanserlere sebep olabilir. Oral seks ile gırtlak kanserine neden olabilir. Erkeklerde gırtlak, anal ve penis kanserlerine neden olabiliyor. HPV aşısı sadece kız çocuklarına değil erkeklere de tavsiye ediliyor ama bu bilinç henüz pek çok ülkede yok, Türkiye de dahil.
‘Aşı olduktan iki hafta sonra antikor oluşmaya başlar’
HPV aşısı ne kadar süre sonra etkisini gösterir?
Aşıyı olduktan iki hafta sonra antikorlar oluşmaya başlıyor. Yapılan çalışmalarda kız çocuklarında tek doz aşının bile rahim ağzı kanserini önlemede etkili olduğu görüldü ama burada yine de tavsiye edilen doz uygulamasını yapmak gerekiyor tam koruma olması için.
HPV aşısı genital siğillere karşı da etkili mi yoksa sadece kansere neden olan türleri mi engeller?
Aşı sadece aşının içinde bulunan 4 ya da 9 tipe karşı korur. Zararsız siğillere karşı korumaz.
HPV aşısının yan etkileri var mı?
Ateş, halsizlik, kırıklık, iğnenin yapıldığı yerde kızarıklık ve ağrı, bazı durumlarda baş dönmesi ve mide bulantısı gibi yan etkiler olabilir. Çok ender olarak bütün aşılarda Guillain-Barré Sendromu olabiliyor ama bu HPV aşısına özel bir durum değil, grip aşısında da olabilir. Bunun nedeni bağışık sisteminin harlanması. Bu harlanma virüsü kaptığınızda da olabilir. Ciddi, endişe edilmesi gereken bir durum söz konusu değil.
Gardasil 9 aşısı maya hücrelerinden yapıldığı için mayaya karşı alerjisi olan insanlar bu aşıyı olmamalı. Tüm aşılar bir yerde yapıyor. Mesela grip aşılarının bazıları yumurtada yapılıyor. Yumurta alerjisi olanlar da bu tür grip aşılarını olmamalılar. Alerjik reaksiyondan dolayı yan etki görülebilir.
‘Bilimin en güzel tarafı, kimin ne dediğinin değil, verilerin önemli olması’
Bazı sağlık çalışanlarının HPV aşısına karşı yaptığı kötü yorumlar, HPV aşısının felç ettiğine dair iddiaların nedeni nedir?
Bilimin en güzel tarafı kimin ne dediğinin değil, sadece ve sadece verilerin önemli olmasıdır. Veriler de bu aşının güvenilir ve etkili olduğunu gösteriyor. Tüm aşılarda ve enfeksiyonlarda olabileceği gibi yan etkiler olabilir. Ciddi yan etkiler çok ama çok enderdir. Bu aşılar kansere karşı koruduğu için risk ve fayda oranına göre bu aşıların faydası risklerinden kat kat fazla. Bu yüzden onaylanıyorlar.
Covid döneminde bir sürü aşı karşıtı olduğunu gördük. Bu aşı karşıtları her zaman kendi çıkarlarından dolayı aşı karşıtlığı yapıyorlar. Tedaviler satıyorlar hastalara. Doğallık safsatası satanlar var, hacamat satanlar var. Bunlar neden safsata? Çünkü veriler var elimizde! Sizi hiçbir şey HPV aşısı kadar korumayacak. Hekim unvanına sahip olup da saçmalık yayanlar var. Diploma almak kolay, bir üniversiteye girer alırsın. Ama bilimi anlamak, araştırmacı olmak, verileri anlamak o kadar kolay değil. Tıp eğitimi yeterli değil, daha fazlası lazım.
HPV aşısı ne zamandan beri var, dünyada en uzun süre HPV aşısı uygulayan ülkeler hangileri?
HPV aşısı Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından 2006 yılında onaylandı. 2006 senesinden beri, 18 senedir veriler var. Öncesindeki klinik çalışmalarından da veriler var. Dolayısıyla Amerika’da olsun, Avrupa’da olsun, İngiltere’de olsun, Avustralya’da olsun bu aşının gerçekten rahim ağzı kanserine karşı koruduğu ve aynı zamanda güvenilir ve etkin olduğu biliniyor.
Amerika’da 135 milyon doz HPV aşısı uygulandı, oradan elimizde bir sürü veri var.
Tüm dünyada düzenli bir şekilde HPV aşısı uygulansa HPV’den tamamen kurtulmak mümkün mü?
Kansere neden olan HPV türlerinden kurtulmak mümkün olabilir. Çünkü aşılar sadece genital HPV’ler içindeki riskli türleri kapsıyor. HPV’nin 160’tan fazla türü var, bu aşıyla elde ayakta siğil çıkaran HPV’lerden kurtulamayız.
HPV aşısı HPV bulaşını tamamen engeller mi?
Hiçbir aşı yüzde yüz etkin değil. Aşının etkin olması için bağışıklık sisteminiz önemli. Her aşı herkeste aynı cevabı vermeyebilir ancak Gardasil 9’lu aşıyı olanlar büyük ölçüde 9 tipe karşı korunacak.
Aşının belli bir süre sonra tekrarlanması gerekir mi?
Tekrarlamaya gerek yok. Doz takviminde tavsiye edildiği kadar uygulanması yeterli.
HPV aşısı sonrasında cinsel ilişki yaşanabilir mi?
Evet yaşanabilir ama aşılandıktan sonra en az iki hafta beklenmesi gerekiyor. Aşı olduğunuz gün korunmasız cinsel ilişkiye girerseniz HPV kapabilirsiniz çünkü vücudunuzda henüz antikor oluşmamış olur. Bağışıklık geliştirmek için en az iki haftalık sürenin geçmesi önemli. Tüm dozların yapılmış olması da önemli. Tek doz da bir koruma sağlıyor ama bu aşıların 2 ya da 3 doz yapılmasının nedeni tam koruma sağlayabilmesi.
İlk defa evlendiğim kişiyle cinsel birliktelik yaşadıysam da aşı yaptırmam gerekir mi?
Bu önemli bir soru. Eğer siz ve eşiniz bakireyseniz ve bu bakirelik anal seks ve oral seks konusunda da varsa o zaman teoride HPV riski yok. Eşinize güveniyor musunuz buna karar vereceksiniz. İlk defa sizinle ilişkiye girdiğini söylemesine inanıyor musunuz ona bakacaksınız. Tamamen yaşadığınız hayat tarzına göre denklemler değişiyor.
Maalesef şöyle bir gerçek var: Türkiye’de pek çok erkek ilk cinsel ilişkisini genellikle seks çalışanıyla yaşıyor ve bazen korumuyorlar. Partneriniz kimse onunla bu konuyu konuşabilmeniz çok önemli.
HPV aşısının HPV’ye ve HPV’yle ilişkisi olan kanserlere karşı koruduğunu bilim dünyası ne zaman fark etti?
Aşı 2006 senesinde onaylandı ama öncesindeki klinik çalışmalarda rahim ağzı kanserine karşı koruduğu saptandı. Elimizde 20 yıllık veriler var. Burada istatistikler ve rakamlar önemli. Son beş yıldaki verilerle artık rahim ağzı kanserinden koruduğunu biliyoruz.
‘HPV 200 bin yıldır var olan bir virüs’
HPV virüsü ne zamandan beri var, kanserle ilişkisi ne zaman fark edildi?
HPV’nin, moleküler olarak genomuna baktığımız zaman yaklaşık 200 bin sene öncesinden ve Afrika’dan geldiğini görüyoruz. Tam olarak nereden geldiğinden emin değiliz ama genomuna baktığımızda 200 bin sene öncesine gidiyoruz. Kanserle ilişkisi ise 1970’lerde Harald zur Hausen isimli bir virolog tarafından keşfedildi.
HPV’ye karşı toplumsal bağışıklık kazanmak için sadece kadınları aşılasak başarılı olur muyuz?
Hayır, sadece kadınları aşılamak yeterli değil. Biliyorsunuz cinsel ilişki sadece kadınla erkek arasında yaşanmıyor. Erkekle erkek arasında da yaşanıyor, kadınla kadın arasında da yaşanıyor. Eğer hem kadınları hem erkekleri aşılayabilirsek her HPV’den değil ama aşının koruma sağladığı HPV’lerden kurtulabiliriz.
Yarın 4 Mart HPV Farkındalık Günü.#HPVAşısıÜcretsizOlsun mücadelemiz öncesinde kanserle bağı en yüksek etkene dair toplumda henüz farkındalık yoktu.
— Cem Kılınç (@kcemeren) March 3, 2024
150’den fazla ülkede ücretsiz olan aşının ülkemizde ücretsiz olmasının sözünü veren @drfahrettinkoca sözünü hala yerine getirmedi. pic.twitter.com/Csmo2wF21X
HPV aşısı gebelere uygulanabilir mi?
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) hamilelerin aşı olmasını tavsiye etmiyor. Hamileyseniz aşı olmamanız, hamileliğin bitmesini beklemeniz, doğumdan sonra olmanız gerekiyor.
Menapoz döneminde de HPV aşısı yapılabilir mi?
Olabilir ama burada hayat tarzınız önemli. Menapoz yaşını 40’lar, 50’ler olarak kabul edecek olursak ve siz bu yaşa kadar cinsel ilişkiye girdiyseniz bu riskli HPV tiplerinden birini kapmış olabilirsiniz. Bu yaşa kadar HPV yayılmış oluyor çünkü. Burada hekiminizin ve sizin kararınıza kalıyor iş.
Gardasil 4’lü aşı olanlar Gardasil 9’lu aşıdan da yaptırabilir mi? Bunun bir sakıncası ya da korumaya artı eksisi var mı?
Klinik çalışmalar önce 4 sonra 9’lu aşılar yapılacak şekilde yapılmadı, dolayısıyla bununla ilgili elimizde veri yok. CDC yapılmamasını söylüyor. 3 doz Gardasil 4 olmuş birinin üzerine Gardasil 9 aşısı olursa nasıl etkisi olur bilmiyoruz, elimizde veri yok.
Pembe İzler Kadın Kanserleri Derneği’nin geçtiğimiz yıl HPV aşısı temini ve HPV bilgilendirmesi amaçlanan kampanyası ile çok geniş kitlelere ulaşıldı. Pİ Kadın Kanserleri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Seral Çelik ile Pİ Kadın Kanserleri Derneği’nin HPV farkındalık amacıyla yürüttüğü çalışmaları konuştuk.
Pİ Kadın Kanserleri Derneği olarak HPV aşısı ve HPV’nin kadınlarda yol açtığı rahim ağzı kanseri hakkında neler söylersiniz?
O kadar çok şey söylemek isterim ki… HPV’nin bulaşmasıyla ortaya çıkan rahim ağzı kanseri bizim çalışma alanlarımızdan biri. Pembe İzler Kadın Kanserleri olarak 2014 yılında kurulduk ve başta meme olmak üzere, tüm jinekolojik kanserler odak noktamız. Jinekolojik kanser deyince görülme sıklığı açısından başta, rahim ağzı kanseri geliyor. Her yıl ülkemizde 3000 civarında kadın rahim ağzı kanseriyle tanışıyor. Günümüzde hiç olmaması gereken bir sayı.
Biliyoruz ki, HPV aşısı sayesinde, rahim ağzı ile başka bazı HPV’lerin yol açtığı hastalıklar engellenebiliyor. Bu çok büyük şans! 100’den fazla kanser türü var ama aşı ile korunabileceğiniz tek kanser, rahim ağzı kanseri. İlk olarak 2006 yılında ABD’de kullanıldı. Sonra diğer ülkeler kullanmaya başladı. Gelişmiş ülkelerde ulusal aşı takvimine alındı ve uzun yıllardır bu aşı tüm çocuklara yapılıyor. Bazı Afrika ülkeleri dahil, 152 ülkede de uygulanıyor. Ülkemizde de uygulansın istiyoruz! Gelecekte, hiç görülmeyen, adı tıp tarihi sayfalarında kalan bir hastalık olsun istiyoruz. Zira bunu başarmak mümkün!
Rahim ağzı kanseri farkındalığı ülkemizde yeterince var mı?
Maalesef hayır! Elbette rahim ağzı kanserini bilen bir kesim var. Fakat büyük bir çoğunluk rahim ağzı kanserinin nedenleri, korunma yolları, erken tanısı gibi bilgilere yeterince sahip değil. Çok büyük bir oranda cinsel yolla bulaşması, utanılacak bir nedenmiş gibi algılanmasına da yol açıyor. Dolayısıyla meme kanseri gibi yüksek sesle konuşulan bir hastalık değil. Maalesef kadınların pek çoğunun üreme organları hakkında yeterince bilgisi de yok.
Mesela sorsanız kadınlara, rahim ile rahim ağzı kanseri ayrı mı diye, çoğu aynı kanser olduğunu söyleyebilir. Oysa iki kanser türünün de bambaşka özellikleri var! Aynı zamanda rahim ağzı kanserinin erken tarama testlerinin olduğunu ve her yıl bir kez jinekolojik muayene yaptırıldığında erkenden yakalanabileceği bilgisi de düşük kadınlar arasında. Oysa iyi hekimlerimiz, iyi hastanelerimiz de var.
Mesela Sağlık Bakanlığı’nın yaygın olan Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) var. Burada rahim ağzı kanserine karşı ücretsiz tarama testi yaptırabilirler. Dernek olarak biz, toplumda eksik ve yanlış bilgilerin olduğunu, üstelik bunların yüksek bir oranda olduğunu biliyoruz. Bu nedenle çalışmalarımızda öncelikle bu bilgi eksikliğini gidermeyi çok önemsiyoruz. Hem hastalıklar konusunda bilgilendiriyoruz hem de yapılması gerekenler hakkında…
Nasıl bir HPV kampanyası gerçekleştirdiniz?
Bir yıl süren ve çok dikkat çeken bir kampanyamız oldu. Size anlatırken de yaptığımız çalışmaları düşünüyorum ve tatlı tatlı gülümsüyorum. Zira kampanyaya katılan çocuklar, gençler, anneler ve kadınlar çok eğlendiler. Pİ Kadın Kanserleri Derneği olarak, öncelikle HPV’nin yarattığı sorunlara dikkat çekecek bir kampanya tasarladık. Bu kampanyaya “Bize iyi gelecek, Kızıma iyi gelecek” ismini verdik. Gerçekten de hem bilgilenme hem de aşı, çocuklarımızın ve kadınlarımızın sağlığına iyi gelecekti.
Bilgi verelim ama verirken eğlendirelim istedik. Ayrıca maddi gücü yetersiz kız çocuklarımız için sponsorlar aracılığıyla 1000 aşı sağlamayı hedefledik. Kabul ediyoruz, aşı konusunda bir parça pozitif ayrımcılık yaptık. Bu aşının normalde hem kız hem de erkek çocuklarına yapılması gerekiyor. Ancak dernek olarak kampanyada kız çocukları için aşı sağlamayı hedefledik. Zira HPV’nin kadınlarda kansere dönüşme oranı erkeklere göre çok daha yüksek. Kampanya kapsamında ilk dans atölyesini de Dünya Kız Çocukları Günü’nde gerçekleştirdik.
Çeşitli PR çalışmaları yaptık ama özellikle sosyal medya odaklı çalıştık. Kampanyamızın genç yüzü, dansçı Alya Dormen oldu. HPV farkındalığı için düzenlediğimiz toplantılarda Alya Dormen liderliğinde, koreografisini yine kendisinin yaptığı ‘HPV Farkındalık Dansı’ ile kız çocuklarımızın katıldığı dans atölyeleri gerçekleştirildi. Uzmanlarımız aracılığıyla seyircilerimize bilgiler aktarıldı. Toyata, Torunlar gibi önemli firmaların da destek olduğu, sponsorlardan elde ettiğimiz gelir ile kız çocuklarımıza 1000 aşı sağlandı. Ayşe Arman, her zaman yanımızda olan önemli bir isimdi. Kampanyamıza büyük destek verdi. 20 Eylül 2022 yılında Dünya Jinekolojk Kanserler Günü’nde başlattığımız kampanya 2023’ün aynı gününde son buldu. Kampanyamız bitti mi; evet ama rahim ağzı ile ilgili çalışmalarımız devam ediyor. Şimdilik aşı sağlayamıyoruz ama bilgi verme, toplumun farkındalığını yükseltme konusunda çok yoğun çalışıyoruz.
