Bilgi yolculuğunda anadurak: ‘Resimli Ansiklopedim’

Ansiklopedi kelimesini oldum olası çok sevmişimdir. 

Fransızcadan dilimize geçen encylopédie sözcüğü, köklerine ayırdığımızda (encylo-pédie) kabaca “bilgi çemberi” gibi bir anlam ifade eder. Rönesans Latincesindeki adıyla encyclopaedia tam da bu dönemi, Aydınlanma Çağı’nın ideolojisini temsil edecek şekilde ortaya çıkmıştır.

Böylece ilk ansiklopedi, 1751 yılında, başta meşhur Diderot ve d’Alembert olmak üzere dönemin birçok önemli düşünürü, yazarı, bilim insanı tarafından yazılmaya başlamıştır. Amaç, dünyanın tüm bilgilerini derleyip okura sunmak, okurun düşünme becerilerine katkıda bulunmak ve bunu gelecek nesillere ulaştırmaktır. 

‘Daha çeşitli bir dünya için ısrarcı olmalıyız’

Bilim dallarının bütününü içeren bir eğitim aracıdır aslında ansiklopedi: ekonomi, edebiyat, tıp, felsefe, coğrafya, din, siyaset, matematik, müzik, zanaat, ziraat, tarih, fizik, kimya, biyoloji… Tam bir bilgi havuzu. Ya da belki de bilgi okyanusu demek daha doğru olur.

Peki ansiklopedi şu an ne kadar hayatımızda?

Ne zaman elime bir ansiklopedi alsam, peşi sıra içimde bir nostalji hissi kabarıyor birdenbire. Hiç unutamıyorum aile evimizdeki kitaplıkta duran koca koca Britannica’ları. Ortaokulda, lisede araştırma ödevlerim için az çevirmedim sayfalarını. Mesleğim gereği zaman zaman, hâlâ ansiklopediye başvurmak farklı bir güven ve huzur veriyor kuşkusuz. O koca sayfalarına gömülmek, her defasında şaşırtan yeni bir bilgi öğrenmek, bir sütundan ötekine sıçramak, gözlerini kapayıp rastgele bir sayfa seçerek kabaran merakının peşinden koşmak…

Evinde Büyük Britannica’ları olmayan bir nesil yetişiyor şimdi. Yine de onlara ansiklopedi kültürünü kazandırabileceğimiz pek çok nitelikli çocuk kitabı var. Yapı Kredi Yayınları tarafından Ocak 2024’te yayımlanan Resimli Ansiklopedim, Yeryüzünde Hayat (Larousse) bunlardan biri.

Ansiklopedi kültürünü benimsemek

İsminden de anlayacağımız üzere, birçok başka ciltten sadece bir tanesi bu elimizdeki kitap. 4 konu başlığı (Gezegenimiz Dünya, Bitkilerin Sırları, Hayvanlar Âlemi, Yeryüzünde İnsan) ve her başlık altında 15 soru içeriyor. Bu soruları geniş bir perspektiften detaylıca cevaplarken aynı zamanda okurun derinlemesine sorgulaması için yeni sorular yöneltiyor. 

‘Meşhuriyet Çağı’nda büyük aşkların güncelliği

Bununla birlikte her bölümün sonunda üç şıklı bir soru bulunuyor; okurun o bölümden ne öğrendiğini hemen pekiştirmesi için. Bu soruların detaylı cevaplarının yanı sıra dizini de kitabın son sayfalarında bulabilirsiniz.

Okura sunulan bilgilere gelecek olursak, gerçekten de ilgi çekici ve merak kamçılayıcı oldukları su götürmez. Sıklıkla olmasa da “Bunu da bilmeyen yoktur ama!” veya bazen de “Bunu bir yerlerden hatırlıyorum!” dedirtenler olmuyor değil. Ama okurun da böylesini sevdiğini düşünüyorum, kendini artısıyla eksisiyle bilgilerini tartarken bulmayı.

Benim en çok hoşuma giden sorularsa hiç şüphesiz şunlardı: En hızlı büyüyen bitki hangisidir? Peki ya en çok yenileni? Süper güçler var mıdır? Soyu tükenen türleri yeniden canlandırabilir miyiz?

Yazar Stéphanie Ledu ve Stéphane Frattini dili anlaşılır ve esprili tercih etmiş. Aynı çizerler gibi. İllüstratör Alex Langlois ve Matthieu Roda (kitabın kapağında belirtildiği üzere) 700 adet çizimi sade, basit ve canlı tutmuş. Besbelli her iki tarafın ortak düşüncesiyle, karikatür ve çizgi roman hissi vermesi hedeflenmiş. Elbette, durmaksızın birçok uyarana maruz kalan günümüz çocuklarının ilgisini yitirmemek için.

Hedef okur kitlesi ağırlıklı 7-11 yaş olabilir ama birçok ebeveynden aldığım görüşe göre, daha küçük yaş grupları da (4-6 yaş) bu tarz kurgu dışı, eğlenceli bilgi kitaplarını sevdikleri bir yetişkin eşliğinde okumaktan büyük keyif alıyorlar. Elbette bir diğer potansiyel okur da sizsiniz.

‘Gelecek kuyruğumuzdan yakalayana kadar bir bilinmezdir’ 

Çocuğunuza önce araştırma, sonra ansiklopedi kültürünü benimsemekte geç kalmaması üzere bu kitabı değerlendirmeye alabilirsiniz. Neticede bu alışkanlıkla, hayat boyu gerek kendine gerek dünyaya katkıda bulunacak.

Elbette kitap boyunca fazlasıyla etkileşimli bir okuma deneyimi yaşayacaksınız. Birlikte keşfedin, birlikte şaşırın, öğrendiklerinizi tartışın, bilgileri farklı yerlerden de araştırın. Göreceksiniz ki çok eğlenecek, belki de sonrasında bu bilgileri gündelik hayatınıza taşıyacaksınız.

Unutmayın ki öğrenmenin ne yaşı ne de sonu vardır.

Resimli Ansiklopedim, Yeryüzünde Hayat / Stéphanie Ledu, Stéphane Frattini / Resimleyen: Alex Langlois ve Matthieu Roda / Çeviren: Goncagül Artam / Editör: Korkut Erdur / S. 128 / Yapı Kredi Yayınları