Share This Article
Suzanne Joinson | Çeviren: Emin Arslan
Hayatımda otel odalarında çok zaman geçirdiğim bir dönem oldu. Bir ayda Şanghay’dan Vilnius’a, Roma üzerinden Dublin’e gidip sonra tekrar aynı döngüye başlamak normaldi benim için. Atina, Novosibirsk, Kuala Lumpur; buralara çok gittim. Tek başıma seyahat ettim ve buralara vardığımda sahnelerde durmam, panellerde oturmam ve durmadan konuşmam gerekiyordu. Jet lag ve telaşlı her günün sonunda, bazen mini barın dolu, bazen dolu olmadığı otel odama geri dönerdim. Klima titriyordu, çalışmıyordu veya sabit bir kadranla çok yüksek veya alçak ayarlanmıştı. Ben sert yastıklı büyük bir yatakta, yan odadaki televizyonu veya koridorda fısıldaşan yabancıları dinleyerek rahatlamaya çalışırdım.
Moskova’da Cricket adlı otelde bir ay kaldım. Avrupa ülkelerinde kompakt üç yıldızlı odalarda kalırken, Orta Doğu’da her zaman büyük zincirler vardı: Sheraton, Radisson veya Hilton Nile. Buradalarda yerel fırsatlara ve konaklamamın doğasına bağlı olarak, Graham Greene veya Agatha Christie‘nin romanlarındaki ikonik, sömürge tarzı otellerden birinde bir oda tutardım: Kudüs’teki Amerikan Kolonisi, İstanbul’daki Pera Palace veya Mumbai’deki Tac Mahal Sarayı. 20’li yaşlarımın ortasından itibaren on yıl boyunca bu şekilde seyahat ettim. Bazen bekar, bazen bir ilişkim vardı ve başlangıçta sonsuz geçicilik bana uygundu. Birkaç yıl boyunca eğlenceliydi, ta ki aniden eğlenceli olmaktan çıkana kadar.
2yaka, her pazar haftanın öne çıkanlarını e-posta kutunuza taşıyor.
Varışta, genellikle binanın derinliklerinde bulunan otel havuzunda yüzerek uzun yolculukları “yıkamayı” severdim. Kabarık otel terlikleriyle koridorlarda yürür, kapıların önünden geçer, bornozun altında neredeyse çıplak, hem samimi hem de açıkta olurdum. Havuz her zaman boş olurdu ve gözlüklerimi çıkarır çıkarmaz sahte palmiyelerin kenarlarını veya jakuziye giden basamakları göremezdim.
‘Neredeyim? Beni kim özlerdi?’
Uzun bir süre yüzme ritüeli yardımcı oldu. Londra’daki beni temizleyip yepyeni, parlak, uluslararası bir insan yapacaktı. Ama sonra bir havuzda, özellikle kafa karıştırıcı 18 saatlik bir yolculuğun ardından, kimyasallar ve suyla desteklenerek sırtüstü yüzdüm ve kafamın içinde garip, parlak bir sesin basit bir öneri sunduğunu duydum: “Ölmek istiyorum” dedi. Sakin, aklı başında bir ses, fayanslardaki titrek ışık yansımaları ve suyun şıpırtı sesi, sauna odasından damlayan su, binanın başka bir yerinde açılan muslukların sesiyle mükemmel bir şekilde bütünleşmişti. Karnımın üstüne döndüm ve kurbağalama yüzmeye başladım. “Aşağı in” dedi ses. Ben de öyle yaptım, gözlerim kapalı bir şekilde su altında yüzdüm, ta ki bir köpekbalığının teknenin yan tarafına burnunu soktuğunu hayal ettiğim anda havuzun kenarına dokunana kadar.
Bir sonraki sefer ses daha güçlüydü, ondan sonraki sefer daha da güçlüydü. Israrcı, mantıklı bir iç monolog. Neredeyim? Rastgele bir yüzme havuzu, rastgele bir ülke. Burada kimi tanıyorum? Gerçekten hiç kimse. Beni kim özlerdi? Gerçekten hiç kimse. “O zaman aşağı in, kendini klor mavisine bırak gitsin” dedi beni dehşete düşüren net ve mantıklı bir ses.
Bir insanın düzenli olarak aynı hafta hem Asya’da hem de Afrika’da olması beklenmez; dünyada bu hızda dolaşılmamalı. Karmakarışıktı, kafa karıştırıcıydı; daha da kötüsü, zarar vericiydi. Öznel benliğimin merkezi bir unsuru kayboluyordu. Yine de, yine de evet dedim. Herhangi bir yere son dakika uçuşu için gitmesi gereken kız bendim.
Eve giderken taksiden indiğimde veya valizimi ön kapımın önüne doğru sürüklediğimde, Jean Rhys‘in Good Morning, Midnight (1939) adlı eserinde yazdıklarını düşünürdüm:
Gece geri yürüyorum. Otele geri dönüyorum. Her zaman aynı otel… Merdivenlerden yukarı çıkıyorum. Hep aynı merdivenler, hep aynı oda. Hayatım bir döngü içinde, yeniyi ararken, ama gerçekte daireler çizerek ilerliyorum.
Beynin, tıpkı bir denizatı gibi şekillenmiş hipokampüs adı verilen bir kısmı vardır. Birçok yönden hâlâ keşfedilmemiş bir gizemdir, ancak dahili bir uydu navigasyon cihazı gibi davrandığına inanılmaktadır. Bellek ve konum işleme arasında bir kavşak noktası sağlar ve yalnızca coğrafya ve yer konumları ile ilgilenmez; manzaraları, iç mekânları ve sahneleri anlamak için dönüm noktası nesnelerini ve görüntüleri bağlamsallaştırır. Aynı zamanda gelecekteki hedefler, özlemler ve bunlara nasıl ulaşılacağı veya kendi kişisel anlatılarımızın sistemleştirilmesi gibi duygusal bir coğrafyanın haritalanmasını da sağlar. Nerede olduğumuzu ve kendimizi başkalarının bakış açılarına nasıl yerleştirdiğimizi anlamamızı sağlar. Depresyonun hipokampüs üzerinde sönümleyici ve çarpıtıcı bir etkiye sahip olduğu bulunmuştur, böylece kelimenin birçok katmanında kayboluruz.
’10 yıldır huzursuzdum, yalnızdım, yalnızlaşıyordum’
Hipokampüs navigatörümün çok fazla seyahatten mi baskılandığını yoksa on yıldır samimi ilişkilerden ve istikrarlı bir eve benzer her şeyden kaçınmaktan mı bitkin düştüğünü bilmiyorum. Her neyse, otellerin mimarisi ve onlarla bağlantılı tüm göstergeler – anahtar kartları, uzun koridorlar, servis zili sesi – tarafından tetiklenen intihar dürtüsü giderek güçleniyordu.
10 yıldır huzursuzdum, geçici kiralık bir odadan oluşan bir “ev” ile her yerin/hiçbir yerin olduğu bir İtalyan Calvinovari şehre tek başıma varmanın bitmeyen süreci arasında gidip geliyordum. Yalnızdım, daha da yalnızlaşıyordum ve bunun olmasını nasıl durduracağımı bilmeden aynanın diğer tarafına doğru sürükleniyordum.
Yoğun seyahatlerimin son yılında o kadar şiddetli bir uykusuzluk yaşadım ki, bununla başa çıkabilmemin tek yolu bütün gece okumak ve eğer siesta dostu bir ülkedeysem siesta sırasında uykusuzluğumu telafi etmek ya da akşam aktivitelerine hazırlanmadan önce genellikle boş olduğum öğleden sonralarda şekerleme yapmaktı.
Penceremin dışındaki yabancı şehrin paradoksal olarak çok boş ve çok fazla insanla dolu göründüğü bu zor gecelerde, kendimi sürrealistler ve şehirler, seyahat, kaçış ve otel odalarıyla ilişkiler hakkında okurken buldum. Katherine Conley‘nin Automatic Woman (1996) adlı kitabında, Alman sanatçı Unica Zürn‘ün (meslektaşı sanatçı Hans Bellmer‘in ortağı) 1960’larda Berlin’deki otel odasında bir camı kırması sonucu psikiyatri kliniğine nasıl kapatıldığını okudum. André Breton‘un ilham perisi Nadja‘da Paris’teki bir otelde “tuhaf ve dengesiz davranışları” nedeniyle hapse atılmıştı ve eserlerine hayran olduğum İngiliz doğumlu sanatçı ve yazar Leonora Carrington, Madrid’deki Hotel Ritz’in personeliyle yüzleşip soyunması sonucu tutuklanıp bir klinikte tutulmuştu.
Üç kadının da psikolojik olarak otel odalarında dağılmış olması şaşırtıcı değil. Zaten gezici, geçici hayatlar yaşıyorlardı ve sürrealizmle ilişkilendirilen bu kadınlar için otel odalarının aynaları, kapıları, kilitleri, balkonları ve banyoları, hayatlarındaki erkek sanatçılar tarafından çokça teşvik edilen ve kullanılan “öteki tarafa geçme” süreci için aktif destek ve çevre haline geldi. Sürrealistler bilinçaltıyla karşılaşmalara, delilikle flört etmeye takıntılıydı ve çoğunlukla tavşan deliğine itilen – ya da atlamayı seçen – kadınlar olurken erkek meslektaşları onları izliyordu. Erkek sürrealistler, kadınların açtığı kapılardan geçerek saf bir ruhsal otomatizm durumuna, yani aklın, ahlaki veya estetik kontrolün sınırlarının dışındaki sanata ulaşabileceklerini düşünüyorlardı ve otel odası genellikle bu deneyler için mükemmel bir tiyatroydu.
Özellikle Zürn, paradoksal ötekinin tam vücutlu bir tezahürüydü ve tamamen sınırda bir alanı işgal ediyordu. Bellmer’in birkaç adım gerisinde yürüyordu, sadece bir ilham perisi değil, aynı zamanda onun yaptığı gerçek boyutlu, ergenlik öncesi bebeklerin yaşayan bir örneğiydi. Zürn, her biri Bellmer ile paylaştığı Paris’teki daireden veya önceki evliliğinden olan çocuklarından uzaklaşıp kendini bir otele yerleştirdiğinde tetiklenen üç çöküntü yaşadı.
Otobiyografik yazılarında Zürn, bir otel odasının “neredeyse karanlık, kocaman boş bir sahne” haline geldiğini, bir halüsinasyonun ürünü gibi değil, daha çok kişinin varlığının merkezinde oluşan net bir resim gibi göründüğünü yazmıştır… Tetikleyicinin, otel penceresinden bakmak ve çocukluk travmasıyla ilgili halüsinasyonlar görmek olduğunu kaleme aldı: Ailesinin evi, 15 yaşındayken tüm içeriğiyle birlikte açık artırmaya çıkarılmıştır. Ailesinin, çocukluğunun ve kendisinin temel bir parçasının yıkımını ve kaybını işaret ediyordu.
Zürn deliliğe ilgi duyuyordu ve onu benimsedi, halüsinasyonların gerçekleşmesine izin vermek için kendini kasıtlı olarak isimsiz odalara yerleştirdi. Odalar ve evlerle ilgili imgelerle örneklendirilen gerçeklik ve gerçek dışılık arasındaki sınırları aştı. Şöyle yazdı:
Zümrüt yeşili bir ışıkla yıkanan bu ev şeffaf hale geliyor. Duvarlardan görebiliyor. İçerisi: Kayalar Tapınağı’ndaki Hint Buda’sını, siyah kadife bir arka plan üzerinde altın ve gümüş iplikle işlenmiş büyük Çin ejderhasını, altın, kırmızı ve yeşil ışıklı Arap lambasını görüyor. Ancak evin iç kısmının bu imgesi kısa, duvarlar tekrar kapanıyor…
Kapı tekrar kapanıyor ve evin tamamı, hatta evin ilk göründüğü yeşil peri ışığı bile eriyor. Birkaç yıl sonra, 1970’te, bir başka halüsinasyon döngüsünden sonra gerçekliğe ani bir dönüş yaşadıktan sonra, Paris’te bir balkondan kendini atarak intihar etti.
‘Otel deneyimi, bir tuzak’
Otel başlıklı not kağıtları koleksiyonum var ve kartpostal göndermek yerine insanlara notlar yazmak için kullanıyorum. Hayatı boyunca inatçı bir gezgin olan ve otellere yabancı olmayan Amerikalı şair Elizabeth Bishop, otel kırtasiyesine çizimler çizdi. Bu çizimlerden biri, New York’taki Murray Hill Oteli’ndeki odasıdır ve yakaladığı alan klostrofobik ve kısıtlanmış hissettirir. Hapishanede (1938) adlı öyküsünde şöyle yazar:
Şu anda sürdürdüğüm otel hayatı birçok açıdan hapishane hayatına benzetilebilir diye düşünüyorum: koridorlar, hücre odaları, orada bulunma amaçları farklı olan büyük, ilgisiz insan grupları var ve her birini canlandırıyor ama yine de büyük farklılıklar gösteriyor.
Otel deneyimi odaya indirgenir: hem kişisel olarak size ait olan hem de olmayan, hücre benzeri bir alanın hapsedilmesi, bir tuzak. Jonathan Ellis, Elizabeth Bishop’un Eserlerinde Sanat ve Bellek (2006) adlı kitabında, “Duvar kağıdı kaplı odalar, çocukluk korkularıyla bağlantıları nedeniyle Bishop’un yerleşmesi için her zaman zor yerlerdi,” diye yazar. Tıpkı Unica Zürn’ün otel penceresinden dışarı bakıp aile evinin yıkımını görmesi gibi, sonunda ben de ne kadar uzağa kaçarsanız kaçın – belki de evrenin kıyısındaki bir otele- kaçtığınızın bir önemi olmadığını fark ettim; girdiğiniz oda her zaman çocukluk korkularınızla kaplı bir duvar kağıdına sahip olacak ve banyoda yarı karanlıkta her zaman bir hayalet gibi görüneceksiniz.
‘Kişisel anlamı olan hiçbir şeyim yok’
Seyahat ederken rahatsızlık hissim arttı, bu yüzden kendimi topraklanmış hissetmek için evden bir şeyler getirmeye çalıştım. Ancak kısa sürede kitaplardan başka kişisel anlamı olan hiçbir şeye sahip olmadığımı fark ettim ve bu gerçek tek başına beni üzdü, hayatımı, yaşama biçimimi sorgulamama neden oldu. Uluslararası otellerin mobilya ve donanımlarının etrafında olduğumda panik hissetmeye başladım. Öyle bir hal aldı ki, otellerin yemek alanları ve merdiven boşlukları bile içlerinden geçtiğimde kaygıya neden olmaya başladı.
Bir sıkışma hissi, klostrofobi ve paranoya ama her şeyden öte, kaybolmuş olma hissi: Neredeyim? Hangi cehennemdeyim? Vücudumun kanı, kası ve kemiği kendimi bulmak için başarısız girişimlerde sürekli vızıldıyordu – belki de beynimdeki denizatı taklalar atıyordu- ve bunun sonucunda kalıcı, utanç verici bir boğulma hissi. Seyahat etmeyi bırakmam gerektiğine karar verdim; bir süre evde kalmalıydım. Uluslararası işi bıraktım ve oturup yazmaya karar verdim.
Evde kalmaya en yakın olduğum an, kendimi kapatıp bir iş bitirmeyi planladığım Kent, Margate’deki bir otelde yazarlık ikametgahı almaktı. İngiltere’de kalmanın beni daha güvenli, daha kuru bir zeminde tutacağını düşündüm. Otel yüzme havuzları yok, kırık zaman dilimlerinin çatlaklarında kendimi kaybetmek veya halüsinasyonlu jet lag’li akşamlar yok.
Gri denize ve kasvetli bir gezinti yoluna bakan nemli küçük odamda, bir harita çizmeye başladım, bir şekilde daha önceki sürrealistlerin çabalarının mirasçıları olduğunu hissettiğim yazar ve sanatçıların bir takımyıldızı; isimsiz otel odalarında gecenin kraliçeleri. Leonora Carrington‘dan Jean Rhys‘e… Jean Rhys‘den Amy Winehouse‘a… Amy Winehouse‘dan, Margate’in en büyük ihracatı olan ve çocukluğunun geçtiği Margate’deki Hotel International’da, babasının işlettiği bir sahil otelinde geçen Tracey Emin‘e. Genç Emin için güvenli olmayan bir yerdi, bu onun sanat kariyeri boyunca iyi belgelenmiştir.
Emin’in Hotel International (1993) adlı parçalarından biri, hayatından kumaşlar ve malzemeler kullanarak elle dikilmiş keçe kelimelerden yapılmış bir yorgandır. 2005’te Carl Freedman ile yaptığı bir röportajda, evsel mekanları kullanımı, bebek evlerini yeniden yapması, yorganlı malzemeler, battaniyeler ve çadırlar kullanması hakkında konuşurken, kendisine şu soru soruldu: “Bu evleri yaratırken mobilyalarla oynayan küçük bir kız gibi hissediyor musunuz?” O da şu cevabı verdi: “Muhtemelen”, “Yani geçmişe mi hapsolmuş durumdasınız? Kendinizle o kadar iç içesiniz ki, ondan uzaklaşamıyorsunuz?”, “Belki de evi doğru yere koymaya çalışıyorum,” diye cevapladı.
Emin’in Margate’inden çok da uzakta olmayan, İngiltere’nin güney kıyısındaki bakımsız bir sahil kasabasında büyüdüm. Çakıl taşlarından, kötü hava koşullarından, yazları pis otel patronlarına garsonluk yaptığım, yaşlı kadınlara dondurma servis ettiğim solgun, John Betjemanvari otellerden kaçmak için elimden geleni yaptım. Uzun yıllar boyunca bu tebeşirli, ıssız kıyı şeridini ve martıların çığlıklarını ölümle eş tuttum. Dünyanın sonu, zamanın sonu.
Dünyayı mümkün olduğunca çok kez dolaştım, ancak Jean Rhys‘in kendini sürekli aynı yatak odalarında bulduğu gibi, kendimi yine benzer şekilde bakımsız bir sahil kasabasında, Londra’ya tükürme mesafesinde, Gatwick havaalanına yakın, mürekkep balığı kemikleri ve kurutulmuş balık yumurtalarıyla dolu bir gelgit çizgisi boyunca yürürken buldum. Şimdi Belle View ve Sea Bright gibi isimlere sahip bakımsız otellerle dolu bir sahile yakın bir yerde yaşıyorum. Pencerelerden içeri baktığımda, Elizabeth Bishop‘un otel “dekorasyonları”nın aşağılayıcı listesini düşünüyorum. Sonunda, hayatta kalmak için gösterişli seyahat işinden vazgeçtim. Londra’nın veya başka bir şehrin benim evim olduğunu iddia etmekten vazgeçtim ve havanın, martıların ve bakımsız otellerin olduğu yere geri döndüm, hareketsiz durmakla huzursuz bir barış yapmaya çalıştım.
Hayatımın o dönemini düşündüğümde, beni şaşırtan ve zar zor hayatta kaldığım bir sarmal, tamamen otellerin hiyeroglifleriyle bağlantılı. Kendime Bishop’un ünlü sözünü soruyorum: “Evde mi kalmalıydık, orası neresi olursa olsun?” Cevabım, hayır. Kaçtığım tüm o işlere pişman değilim ama seyahatin risklerini biraz daha iyi anlıyorum.
Artık birkaç kuralım var: Çok uzun süre gitme, her zaman geri dön, hayvanlar, çocuklar, evler ve kocalar, tutunulabilecek ve bir çapa haline getirilebilecek her şey tarafından bağlı kalmaya devam et. O büyük otellerdeki yüzme havuzlarını ve tüm ilişkili sembolleri hatırladığımda kendimi sırtüstü suda yatarken, kendimin taşınmasına, yüzdürülmesine izin verirken hayal ediyorum ve artık ağırlıksız olma hissinden korkmuyorum. Boğulmaktan veya düşmekten çok, sadece sürüklenmek gibi bir şey.
Bu yazı, Aeon’da yayımlanan “Hotel Melancholia” başlıklı yazıdan çevrilmiştir.
